Door Lejo Siepe
“Verder verbaast het mij met al die informatie om ons heen hoe weinig mensen weten. Ze lezen alleen nog maar de koppen. Inhoudelijk zijn ze verbazingwekkend slecht onderlegd, terwijl de informatie voor het oprapen ligt. Misschien is er te veel informatie, zodat mensen zich afsluiten”. Godert Willem baron de Vos van Steenwijk (90) bekleedde over de hele wereld diplomatieke posten, waaronder ambassadeur in Moskou. Hij werkte kortelings ook als correspondent voor de NRC in India. In het Dagblad van het Noorden 22 februari 2025 verbaast hij zich over de informatiekloof.
De baron stipt hier iets aan waar ik al langere tijd mee worstel. In hoeverre is de burger heden ten dage goed geïnformeerd over een kwestie na het lezen van een artikel, het aanhoren van een radio item of het zien van een televisiereportage?
De aandacht spanne ten opzichte van pakweg 25 jaar geleden is aanmerkelijk lager en vluchtiger tegenwoordig. Internet en social media spelen hierin een belangrijke rol maar ook de worsteling van de geschreven pers om de aandacht van de lezer.
Tom -Jan Meeus (1961) schreef in 2024 voor de maand van de Filosofie een essay onder de titel Duidelijkheid waarin hij stelt dat de media mee wordt gezogen in de korte ‘aandacht politiek’ en ‘spektakelleegte’ van politici. Vette koppen over nietszeggende tweets, opvallende ophef en sensatie domineren dagenlang het nieuws, terwijl de nuance, de duiding, de achtergronden van een nieuwsfeit achter een betaalmuur zitten. De burger wil echter niet (te veel) betalen en haalt de snelle informatie van (zogenaamd) gratis nieuwswebsites, blogs en publieke omroepen.
De informatiekloof wordt daardoor groter maar ook de diepere en grondige kennis van een onderwerp verdwijnt. Is dat ernstig? Zeker, te meer daar journalisten – lijkt het wel – ook steeds minder geïnformeerd hun vragen afvuren. Alles moet direct online te lezen, te horen en de zien zijn. Lezen journalisten nog wel eens boek over een bepaald onderwerp als hulpmiddel om achtergronden te duiden? Hebben ze daar sowieso de tijd voor, vraag ik me af: Immers, een gemiddeld journalist moet op een dag voldoen aan het invullen van meerdere informatiekanalen. Zit er voldoende informatie in de rugzak van een journalist om op pad te gaan?
Een goed voorbeeld is de strijd tussen Palestina en Israël. In de Nederlandse berichtgeving van journalisten (media breed) valt me op – naast de wonderlijke woordkeuze- voornamelijk een gebrek aan duiding en achtergronden. Leest bijvoorbeeld NOS-verslaggever Sander van Hoorn, die af en toe wordt in gevlogen en vanuit Tel Aviv verslag doet, wel eens de boeken van de Israëlische historicus en politiek wetenschapper Ilan Pappe (o.a. The Ethnic Cleansing of Palestine – 2006)? Of boeken van andere joodse historici zoals Benny Morris en of Avi Shlaim?
Schuiven deze historici wel eens aan bij Nederlandse talkshows? Ik heb ze niet gezien het afgelopen jaar. Of weet niemand van de redacties wie het zijn en nemen ze niet eens de moeite de boeken te lezen. Of zoals de Spaanse schrijfster Irene Vallejo onlangs in de Volkskrant opmerkte: “Boeken creëren geen bubbels zoals sociale media dat doen”.
Geef een reactie